نقد انیمیشن ژولیت و شاه؛ عشق و سیاست در قصر قجری (جشنواره فیلم فجر) - وبلاگ پایگاه داده

به گزارش وبلاگ پایگاه داده، استودیو هورخش در طول سال ها فعالیت خود در زمینه انیمیشن نشان داده که به فرهنگ و سنت ایرانی نگاهی ویژه دارد و از معدود استودیوهایی است که به صورت کاملا مستقل و در بخش خصوصی، در زمینه ترویج فرهنگ ایرانی کوشش های متعددی انجام داده است. انیمیشن ژولیت و شاه به کارگردانی اشکان رهگذر انیمیشنی است که به مدت شش سال در حال ساخت بوده و به احتمال زیاد تغییرات زیادی را در دو سه سال آخر مراحل فراوری خود داشته است.این انیمیشن با ترکیبی از روایت تاریخی و تخیل، به نوعی یک کمدی موزیکال را در دوران قاجار بازآفرینی نموده است. این اثر که از تکنیک انیمیشن دوبعدی بهره می برد، از همان ابتدا با ترکیب موسیقی، شخصیت های مجذوب کننده و طنزی که به روایت تاریخی گره خورده است، مورد توجه قرار می گیرد اما از آنسو خشم بسیاری را نیز برافروخته چرا که باور دارند در نقد ژولیت و شاه به این مسئله می پردازیم که میخواهد فرهنگ غربی را ترویج کند اما چه میزان از حجم این خشم ها منطقی است؟

هشدار: در نقد انیمیشن ژولیت و شاهخطر لو رفتن داستان وجود دارد.

نقد انیمیشن ژولیت و شاه؛ داستان و روایت تاریخی یا فانتزی؟

داستان ژولیت و شاه از سفر ناصرالدین شاه به پاریس آغاز می شود؛ جایی که او در یک تماشاخانه فرانسوی نمایش رومئو و ژولیت را تماشا نموده و شیفته بازیگر نقش ژولیت، یعنی دختری به نام جولی، می شود. شاه تصمیم می گیرد جولی و همکار ایرانی او، جمال میرزا، را به تهران دعوت کند تا نمایش را در دربار اجرا نمایند. اما ورود این بازیگران خارجی به قصر، واکنش های متفاوتی را در پی دارد، به ویژه از سوی زنان دربار که با توطئه چینی های خود در پی خارج کردن جولی از ماجرا هستند. این روایت که ترکیبی از واقعیت های تاریخی و تخیل است، در قالب طنز و هجو اجتماعی ارائه می شود و باعث خلق موقعیت هایی کمیک و در عین حال انتقادی نسبت به فضای حاکم بر آن دوره می شود. در حالی که بعضی منابع تأیید می نمایند ناصرالدین شاه علاقه خاصی به هنر و نمایش داشته، اما هیچ سند تاریخی معتبری درباره تماشای نمایش رومئو و ژولیت و دعوت یک بازیگر زن فرانسوی به دربار قاجار وجود ندارد. اینجا فیلمسازان تاریخ را بهانه ای برای ساخت دنیایی فانتزی نموده اند؛ دنیایی که بیشتر شبیه به یک کاریکاتور تاریخی است تا یک روایت مستند و عیبی هم ندارد که یک انیمیشن قصه واقعی را تحریف کند.

خواندنی ها

نقد فیلم سونسوز؛ کمدی اگزوتیک در حاشیه اردبیل (جشنواره فیلم فجر)

ژولیت و شاه را می توان نمونه ای از تاریخ گرایی آلترناتیو در انیمیشن دانست؛ روشی که در آن تاریخ به عنوان بستری برای روایت داستانی تخیلی و فانتزی استفاده می شود. اما آیا این تکنیک در سینمای انیمیشن کارساز است؟ از یک سو، این روش می تواند مجذوب کنندهیت بصری و روایی اثر را افزایش دهد و دست سازندگان را برای خلق دنیایی پرجزئیات و طنز باز بگذارد. از سوی دیگر، اگر این ترکیب بدون تعادل اجرا شود، ممکن است باعث سطحی شدن روایت و از دست رفتن حس واقع گرایی شود. در ژولیت و شاه این رویکرد به خوبی در خلق فضای طنز مؤثر بوده، اما در بعضی نقاط، به قیمت پرداخت سطحی داستان تمام شده است. بعلاوه به نظر می رسد بعضی از جزییات مطرح شده در داستان مانند تماشا ارواح نویسندگان معروف تاریخ به وسیله ژولیت، موضوعی است که سرسری به آن پرداخته می شود و با اینکه پتانسیل بالایی دارد اما سازندگان به راحتی از کنار آن می گذرند.

یکی از نکات جالب درباره این فیلم، انتخاب قالب انیمیشن برای بازآفرینی چنین داستانی است. در سینمای ایران، محدودیت هایی برای نمایش بعضی مضامین و پرداخت های بصری وجود دارد که ممکن است در یک فیلم زنده قابل اجرا نباشد. اما انیمیشن به سازندگان این امکان را داده که از بسیاری از این محدودیت ها عبور نمایند و دنیایی خلق نمایند که در آن ترکیب تخیل، فانتزی و واقعیت بدون سانسورهای رایج امکان پذیر باشد. ما حالا در ژولیت و شاه پایکوبی و آواز مردان و زنان را می بینیم و همین موضوع به تنهایی کاری می نماید که انیمیشن بتواند خودش را برای نسل مدرن، مجذوب کننده تر بسازد. ژولیت و شاه تقریباً از فرمول آثار دیزنی الهام گرفته، از طراحی شخصیت ها گرفته تا نحوه روایت و نمایش صحنه های موزیکال و… تا حد زیادی توانسته یک فرمول ایرانی از آثار دیزنی را بازآفرینی کند.

تماشای ها

تریلر انیمیشن ایرانی پسر دلفینی را تماشا کنید

موسیقی و صداگذاری: ترکیبی پیروز، اما نه بی نقص

یکی از نقاط قوت بزرگ ژولیت و شاه موسیقی و صداپیشگان اثر است. ترکیب ملودی های سنتی ایرانی با موسیقی سبک موزیکال غربی، حالتی متفاوت و شنیدنی ایجاد نموده است. قطعه موسیقی ابتدایی انیمیشن ترکیب مجذوب کنندهی از آثار فولکوریک ایرانی با سایر ملل را نشان می دهد و آغاز مجذوب کنندهی برای انیمیشن را رقم می زند. قطعاتی که در خلال روایت اجرا می شوند، علاوه بر پیشبرد داستان، فضای فیلم را شاداب تر نموده و به درک بهتر احساسات شخصیت ها یاری می نمایند. حضور خوانندگانی چون امید نعمتی نیز به تقویت این بخش یاری نموده است.

اما یکی از نکات مثبت و مجذوب کننده صداگذاری شخصیت مهدعلیا است که به وسیله حامد بهداد اجرا شده است. انتخاب بهداد برای این نقش یک انتخاب هوشمندانه بوده، زیرا او توانسته با صدای خاص و لحن متفاوت خود، شخصیت مهدعلیا را به شکلی منحصر به فرد ارائه دهد. اما در مقابل، آوازهای این شخصیت یکی از نقاط ضعف فیلم به شمار میرود. با اینکه صدای حامد بهداد توانایی لازم را برای اجرای یک کاراکتر منفی قوی دارد، اما اجرای آواز این شخصیت در بخش هایی ضعیف و ناهماهنگ به نظر می رسد. شعرها، تنظیم و نحوه اجرا در این قطعات جای بهبود دارند، و امید می رود که تا زمان اکران عمومی فیلم، تغییراتی در این بخش ایجاد شود تا تأثیرگذاری موسیقی افزایش یابد.

محدوده سنی مخاطب: آیا فیلم واقعاً برای بچه ها است؟

یکی دیگر از موارد بحث برانگیز درباره ژولیت و شاه، ادعای سازندگان مبنی بر اینکه این فیلم برای گروه سنی 6 سال به بالا مناسب است. اما با توجه به محتوای طنز، بعضی مضامین سیاسی-اجتماعی و فضای روایی اثر، به نظر می رسد که این انیمیشن بیشتر مناسب رده سنی PG-13 است و مخاطب کودک نمی تواند بسیاری از شوخی ها و کنایه های داستان را درک کند. من فیلم را در دو سالن مجزا و پر از والدین و بچه ها و نوجوانان دیدم و آن ها بیشتر از آنکه داستان فیلم را هضم نمایند، با طراحی رنگارنگ و مجذوب کننده انیمیشن و بعضی قطعات موسیقایی آن انس گرفتند و از آنسو مخاطبین نوجوان تر برای تک تک سکانس های انیمیشن دست و جیغ و هورا می کشیدند. بنابراین، شاید لازم باشد که در معرفی فیلم به مخاطب، بازنگری شود تا گروه سنی هدف به درستی معین شود.

خواندنی ها

نقد فیلم بچه مردم؛ فانتزی در خیابان علاالدوله (جشنواره فیلم فجر)

واکنش های منفی را چقدر جدی بگیریم؟

به نظر می رسد که نگاه سازندگان این انیمیشن بیشتر به بازار جهانی بوده تا مخاطب داخلی. با توجه به حساسیت های موجود در ایران نسبت به بعضی مضامین تاریخی و اجتماعی، احتمال می رود که فیلم در داخل کشور با واکنش های منفی از سوی بعضی گروه ها و نهادهای دولتی روبرو شود و با سانسورهای متعددی روانه اکران عمومی شود. سبک بصری انیمیشن کاملا به حال و هوای تاریخی اثر می آید و طراحی پس زمینه ها و لباس ها به زیبایی اجرا شده است. برخلاف نظر عده ای که معتقدند انیمیشن به ترویج غرب گرایی می پردازد، از نظر من ژولیت و شاه نشان می دهد که مدرن بودن در دنیای کنونی واجب است و با نگاهی به ریشه ها و تاریخ و فرهنگ ایرانی باید به دنیای مدرن هم نگاهی انداخت. در ژولیت و شاه شخصیت تاج که دختر پادشاه است و ژولیت که دختری فرانسوی است؛ ارتباط قوی و محبت آمیز ای با یکدیگر برقرار می نمایند و با اینکه از دو تمدن مختلف هستند؛ می توانند حرف یکدیگر را بفهمند. این دوستی بین دو ملت پیامی صلح آمیز به همراه دارد و هرچقدر هم مخالفانی داشته باشد؛ در نیک بودن آن تأثیر ندارد.

واکنش های منفی به نمایش بعضی مضامین مانند زنان چادر به سر حرمسرای قاجار در اکران محدود جشنواره فجر دیده شده که چندان محلی از اعراب ندارند، به نظر می رسد فیلم با یک هماهنگی کامل مورد هجمه های رسانه ای و فشارهایی از سوی بعضی افراد و جناح ها روبرو شد و تیم روابط عمومی اثر نیز نتوانسته برای این حملات رسانه ای چاره ای بیندیشد. البته این مسئله بحثی مفصل و جداگانه است و لازم نیست در این نقد بیش از این به آن پرداخته شود.

4

از 5

نکات مثبت

• صداپیشگان مجذوب کننده
• ترکیب مدرن و سنت
• کیفیت بصری بالاتر از استاندارهای سینمای انیمیشن ایران

نکات منفی

• موزیکال ضعیف
• دیالوگ نویسی ضعیف

ژولیت و شاه تجربه ای جسورانه در صنعت انیمیشن ایران است که با تلفیق طنز، تاریخ و موزیکال، اثری متفاوت خلق نموده است. این انیمیشن می تواند اگرچه این ترکیب لحظات سرگرم نماینده و موسیقی مجذوب کنندهی را ارائه می دهد، اما از نظر روایت می توان گفت که به جای خلق یک داستان عمیق، بیشتر به سطحی نگری و شوخی های اغراق شده متکی است. این فیلم یک تجربه تماشای است، اما نه به عنوان یک بازنمایی دقیق از تاریخ، بلکه به عنوان یک برداشت فانتزی که از تاریخ وام گرفته است.

نقد انیمیشن ژولیت و شاه دیدگاه شخصی نویسنده است و لزوما موضع وبلاگ پایگاه داده مگ نیست.

منبع: وبلاگ پایگاه داده مگ